धाराशीव: सततचा दुष्काळ पाहणाऱ्या उस्मानाबाद (धाराशीव) लोकसभा मतदारसंघाची यंदाची निवडणूक अतिशय वेगळ्या वळणावर जाणार आहे. एकेकाळी काँग्रेसचा आणि नंतर सलग शिवसेनेच्या ताब्यात असलेला हा गड कायम राहणार की या वेळी नवीन पक्षाचे नाव कोरले जाणार याची उत्सुकता आहे. उमेदवार निश्चितीकडे सत्ताधारी आणि विरोधकांनी अजूनही पाऊल पुढे न टाकल्याने संभ्रम कायम आहे.

धाराशीव लोकसभा मतदारसंघ परंपरेने काँग्रेसचा म्हणून ओळखला जात होता. १९५२ ते १९९१ पर्यंत या मतदारसंघातून काँग्रेसचा उमेदवार दिल्लीत पाठवला गेला. १९९६ मध्ये शिवसेनेने एंट्री केली आणि जिल्ह्याचे राजकीय चित्रच बदलून गेले. १९९६ पासून २००९ चा अपवाद वगळता शिवसेनेचा खासदार धाराशीवने निवडून दिला आहे. २५ वर्षे काँग्रेस आणि भारतीय जनता पक्ष या राष्ट्रीय पक्षांना दूर ठेवण्याची किमया जिल्ह्याने साधली आहे. ते २०२४ मध्ये कायम राहणार की इतिहास बदलणार हे पुढचा काळच सांगणार आहे.

श्री तुळजाभवानी देवी, नळदुर्ग किला, तेर, धाराशीव लेणी असा ऐतिहासिक वारसा जिल्ह्याला आहे. सततचा दुष्काळ, राजकीय इच्छाशक्तीची कमतरता, विकास, रोजगार, शिक्षण व उद्योगापासून जिल्हा कायम दुरावला आहे. दुर्दैवाने या महत्त्वाच्या गोष्टींकडे कुणाचेच आजवर लक्ष गेलेले नाही. नोकरीच्या शोधात पुणे, मुंबई, छत्रपती संभाजीनगर, बेंगळुरू, हैदराबादमध्ये मोठ्या प्रमाणावर स्थलांतर झालेले आहे. पारंपरिक शेती व शेतीपूरक व्यवसायाची मर्यादा जिल्ह्याच्या विकासासाठी प्रयत्न करुनही अपेक्षित वाढ करू शकलेली नाही.

शिवसेनेची विजयी परंपरा

राघवेंद्र दिवाण, व्यंकटराव नळदुर्गकर, तुळशीराम पाटील, टी. एस. श्रृंगारे, टी. एन. सावंत, अरविंद कांबळे हे खासदार म्हणून १९५२ पासूनच्या लोकसभा निवडणुकांमधून निवडून गेले. कांबळे सलग चारदा खासदार होते. १९९६ मध्ये शिवसेनेच्या शिवाजी कांबळे यांनी या परंपरा मोडीस काढली आणि शिवसेनेचा खासदार धाराशीव जिल्ह्याने दिला. १९९८ मध्येही शिवाजी कांबळे लोकसभेवर गेले. त्यानंतर कल्पना नरहिरे या शिवसेनेच्या खासदार झाल्या.

शिवसेनेची विजयी मालिका २००९ राष्ट्रवादी काँग्रेसचे डॉ. पद्मसिंह पाटील यांनी खंडित केली. शिवसेनेच्या प्रा. रवींद्र गायकवाड यांचा अटीतटीच्या लढतीत ६,७८७ मतांनी पराभव केला. निवडणूक निकालानंतर धाराशीवच्या मैदानावर शिवसेना उद्धव बाळासाहेब ठाकरे पक्षाचे प्रमुख उद्धव ठाकरे यांच्या उपस्थितीत धन्यवाद सभा झाली आणि तिथेच प्रा. रवींद्र गायकवाड यांची २०१४ ची उमेदवारी जाहीर करण्यात आली होती. पाच वर्षांनंतर २०१४ च्या निवडणुकीत प्रा. रवींद्र गायकवाड यांनी पराभवाचा वचपा काढला आणि सव्वादोन लाख मतांनी विजय मिळवला.

२०१९ मध्ये शिवसेनेने उमेदवार बदलला. ओमप्रकाश राजेनिंबाळकर यांना पक्षाने उमेदवारी दिली. समोरुन राष्ट्रवादी काँग्रेसतर्फे डॉ. पद्मसिंह पाटील यांच्याऐवजी त्यांचे पुत्र राणा जगजितसिंह पाटील होते. ओमराजेंनी राणा पाटील यांचा सव्वालाख मतांनी पराभव केला. वंचित बहुजन आघाडीचे अर्जुन सलगर यांना ९८ हजारांवर मते मिळाली होती.

गेल्या पाच वर्षांत राजकीय समीकरणे कमालीची बदलली. २०१९ च्या लोकसभा निवडणुकीनंतर राणा जगजितसिंह पाटील यांनी राष्ट्रवादी काँग्रेस सोडून भारतीय जनता पक्षात प्रवेश केला आणि तुळजापूर विधानसभा मतदारसंघात विजय मिळवला. शिवसेना आणि राष्ट्रवादी काँग्रेसची शकले झाली. त्यामुळे जिल्ह्यातील राजकीय परिस्थिती विचित्र झाली आहे.

२०२४ च्या निवडणुकीसाठी भारतीय जनता पक्षानेही दावा सांगितला आहे. काँग्रेसचे ज्येष्ठ नेते माजी मंत्री बसवराज पाटील यांनी नुकताच भाजप प्रवेश केला आहे. भाजपकडून अन्य तीन, चार जण इच्छुक आहेत. दुसरीकडे राष्ट्रवादी काँग्रेकडूनही इच्छुकांची मोठी यादी आहे. मतदारसंघ शिवसेनेकडेच राहावा यासाठी पालकमंत्री डॉ. तानाजी सावंत आग्रही आहेत. याउलट महाविकास आघाडीने विद्यमान खासदार ओमप्रकाश राजेनिंबाळकर यांची उमेदवारी निश्चित केली आहे. याशिवाय काही निवृत्त आणि विद्यमान सनदी अधिकारीही उमेदवारीसाठी प्रयत्न करीत आहेत. मात्र त्यांच्यापैकी कुणीही धाराशीव जिल्ह्यातील नसल्याने त्यांचा विचार करताना पक्षांना विचार करावा लागणार आहे.

गेल्या पाच वर्षांत बदललेली राजकीय समीकरणे, शिवसेनेतील दुफळीनंतर ओमराजे शिवसेना उद्धव बाळासाहेब ठाकरे पक्षासोबतच राहिले. त्यांच्यासोबत धाराशीवचे आमदार कैलास पाटील हेही आहेत. मात्र उमरगा, परंडा मतदारसंघातील आमदार ज्ञानराज चौगुले, प्रा. तानाजी सावंत मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांच्यासोबत गेले. तुळजापूर-राणा जगजितसिंह पाटील आणि औसा-अभिमन्यू पवार हे दोन मतदारसंघ भाजपकडे आहेत. बार्शी-राजेंद्र राऊत अपक्ष म्हणून निवडून आले आहेत. एकूणच राजकीय गणित पाहता या वेळी ओमप्रकाश राजेनिंबाळकर यांच्यासमोर कोण उमेदवार असणार याची उत्सुकता शिगेला पोचली आहे. महायुती विरुद्ध महाविकास आघाडी असा थेट सामना रंगणार असून स्थानिक मुद्दे आणि राजकीय अदलाबदलीच्या मुद्यांवर धाराशीवचे वातावरण यंदाच्या निवडणुकीत आणखी तापणार आहे.