म. टा. प्रतिनिधी, जळगाव/ नाशिक : शेतातील रासायनिक खतांचे प्रमाण, जमिनीत जाणारा चुना व धूळ, तसेच खडकांसह नैसर्गिक कारणांमुळे जलप्रदूषणात वाढ होत आहे. भूजल सर्वेक्षण विभागाने २०२३-२०२४ या वर्षात केलेल्या नाशिक जिल्ह्यातील १५ तालुक्यांतील ९१५ गावांतील ३४ हजारांवर पेयजल स्रोतांच्या सर्वेक्षणात धक्कादायक निष्कर्ष समोर आले आहेत. यात सुमारे १,७९९ पेयजल स्रोत पिण्यास अयोग्य अर्थात धोकादायक आढळून आले आहेत.कुठे करण्यात आले सर्वेक्षण?
भूजल विभागाकडून नाशिक जिल्ह्यातील १५ तालुक्यांमधील ९१६ गावांमधील २७ हजार २०६ तलाव, विहिरी, बोअरिंग, तर ६,६३० नळांवरून पेयजल स्रोतांचे नमुने घेण्यात आले. त्यांची तपासणी केल्यानंतर यातील सुमारे १,७९९ पेयजल स्रोतांमध्ये धोकादायक क्षार, बॅक्टेरिया, नायट्रेट, तसेच फ्लोराइडचे प्रमाणदेखील आढळून आले आहे.
भूजल विभागाकडून नाशिक जिल्ह्यातील १५ तालुक्यांमधील ९१६ गावांमधील २७ हजार २०६ तलाव, विहिरी, बोअरिंग, तर ६,६३० नळांवरून पेयजल स्रोतांचे नमुने घेण्यात आले. त्यांची तपासणी केल्यानंतर यातील सुमारे १,७९९ पेयजल स्रोतांमध्ये धोकादायक क्षार, बॅक्टेरिया, नायट्रेट, तसेच फ्लोराइडचे प्रमाणदेखील आढळून आले आहे.
‘नायट्रेट’चे प्रमाण सर्वाधिक
नाशिक जिल्ह्यातील ३३ हजारांवर पेयजल स्रोतांमध्ये सर्वाधिक १०१६ स्रोतांमध्ये नायट्रेटचे प्रमाण आढळले आहे. ५८४ स्रोतांमध्ये बॅक्टेरिया, १०९ मध्ये आयर्न, ८० स्रोतांमध्ये अधिक क्षारता, तर खडकात असलेल्या नैसर्गिक फ्लोराइडही निफाड तालुक्यातील १० स्रोतांमध्ये आढळून आले आहे. एकाही स्रोतामध्ये आर्सेनिक आढळून आलेले नाही. दरम्यान, पिण्याच्या पाण्यातील स्रोतांमध्ये असलेले हे क्षार शरीरासाठी धोकादायक आहेत. यातील फ्लोराइड हे सर्वांत धोकादायक असून, त्यामुळे हाडे ठिसूळ होत असल्याची माहिती हवामान तथा भूजल अभ्यासक प्रा. सुरेश चोपणे यांनी दिली आहे.
धोकायदाय रासायनिक घटक
३३ हजारांवर पेयजल स्रोतांचे सर्वेक्षण
१०१६ स्रोतांमध्ये नायट्रेटचे प्रमाण
५८४ स्रोतांमध्ये बॅक्टेरिया
१०९ स्रोतांमध्ये आयर्न
८० स्रोतांमध्ये अधिक क्षारता
१० स्रोतांमध्ये नैसर्गिक फ्लोराइड
सर्वेक्षणानुसार आता सरकारने आता पेयजेलाच्या स्रोतांमध्ये सुधारणा करणे आवश्यक आहे. नव्या नळयोजना कराव्यात. पेयजल स्रोतांमधील बॅक्टेरिया व नायट्रेटचे वाढत्या प्रमाण मानवनिर्मित प्रदूषणामुळे आहेत. रासायनिक खतांचे विघटन भूगर्भातील पाण्यात होऊन तेदेखील दूषित होत असल्याने त्याबाबत दक्षता घेण्याची आवश्यकता आहे. या ३४ हजारांवर नमुन्यांमधील १७०० स्रोत पिण्यासाठी अयोग्य आहेत.- प्रा. सुरेश चोपणे, हवामान व भूजल अभ्यासक, चंद्रपूर
सर्वाधिक धोकादायक घटक असलेले पाच तालुके
बागलाण-३०१६-२३०
निफाड-२८२२-२२७
सिन्नर-२६३९-२२८
कळवण-२१६१-२२२
नाशिक-२४६५-१६८
एकूण-३४७३६-१७९९
तालुकानिहाय नमुने व धोकादायक स्रोत
तालुका- घेतलेले नमुने-धोकादायक स्रोत
बागलाण-३०१६-२३०
निफाड-२८२२-२२७
सिन्नर-२६३९-२२८
कळवण-२१६१-२२२
नाशिक-२४६५-१६८
दिंडोरी-३४९७-१५०
मालेगाव-२६१८-१४५
येवला- १८९४-११०
चांदवड- १८५०-९२
देवळा- १३८०-६७
सुरगाणा- २९७५-५६
नांदगाव-१३७४-५५
इगतपुरी-२२४०-२६
त्र्यंबकेश्वर-२२७४-१३
पेठ-१५३१-१०
एकूण-३४७३६-१७९९