प्रशांत जाधव, संपादक : महादेव जानकर हे माढ्यातून निवडणूक लढवू शकतात अशी शक्यता होती. राष्ट्रवादी शरदचंद्र पवार गटाचे अध्यक्ष शरद पवार यांनी आपल्या कोट्यातील जागा त्यांना देऊ केली होती. मात्र प्रत्यक्षात महादेव जानकर पुन्हा एकदा महायुतीसोबत गेलेले आहेत. भाजप सन्मानजनक वागणूक देत नाही, असं वक्तव्य त्यांनी फेब्रुवारीत जाहीर व्यासपीठावर केले होतं. ते अस्वस्थ आहेत नाराज आहेत, अशी एकूण चर्चा सुरू होती. पवारांनी ही संधी हेरली. जानकरांशी चर्चा सुरू केली. मात्र प्रत्यक्षात त्यांनी पवारांसोबत न जाता पुन्हा मुख्यमंत्री शिंदे आणि उपमुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्या मिठीत जाणे पसंत केले. तसे फोटोही सोशल मीडियावर व्हायरल झालेत. जानकरांनी पवारांकडूनच युटर्न मारला आणि महायुतीचा थांबा पुन्हा गाठला. महादेव जानकर आता कुठून निवडणूक लढविणार हा सध्या उत्सुकतेचा विषय आहे. महादेव जानकर हे आपल्याकडे असावे हे महायुतीसह आणि महाविकास आघाडीला का वाटत असावं. याची कारण आपण समजून घेऊयात.

जानकरांची ताकद किती

महादेव जानकर यांचा राष्ट्रीय समाज पक्ष, रासप यांची विधानसभेतील ताकद एका आमदारापुरती आहे. एकही खासदार नाही. असं असले तरी या पक्षाचे महाराष्ट्राच्या राजकारणात एक आपले स्थान आहे. त्याचं कारण जानकरांना धनगर समाजाचं मिळणारं मतदान. जी संख्या महाराष्ट्रात मोठी आहे. आता रासप आणि जानकरांच्या नावामुळे धनगर मतं वळवण्याचा प्रयत्न महायुतीचा आहे. धनगर मताचं ध्रुवीकरण आपल्याला पहायला मिळेल. ध्रुवीकरणाचा अर्थ एकाच मतदार संघात त्यांचा प्रभाव आहे असे म्हणता येणार नाही. आपण महाराष्ट्राचा विचार केला तर धनगर समाजाने एकी दाखवली ती महत्त्वाची आहे. काही मतदार संघात काही प्रमाणात धनगरांची अशी मते आहेत की ती मिळविल्याशिवाय एखाद्या उमेदवाराला विजयी होता येणार नाही. देशात जातीय जनगणनेची मागणी होत आहे. राजकारण्यांची गणितं या जातीय गणनेवर अवलंबून नसतात. त्यांची स्वतःची यंत्रणा असते. मतदार संघानिहाय, बुथनिहाय आकडेवारी त्यांच्याकडे असते. त्यानुसार महादेव जानकरांबाबतही असे गणित महायुती आणि मविआने मांडले असणार आणि त्यामुळे दोघांना जानकर हवेसे वाटत होते हे मी आधीच सांगितलंय.

जानकरांना यापूर्वी किती मतं पडली

महादेव जानकर यांनीही यापूर्वी जेव्हा पण निवडणूक लढविली त्यांनी स्वतःच्या पारड्यातही मत पाडून घेतल्याचा इतिहास आहे. त्यांना इतरांची साथ होती हा मुद्दा आपण दुर्लक्षित करून चालणार नाही. जानकर यांनी माढ्यातून २००९ मध्ये थेट शरद पवार यांच्या विरोधात निवडणूक लढवली होती. त्यावेळी त्यांना ९८ हजार ९४० अशी तिसऱ्या क्रमांकाची मोठ्या प्रमाणात मत मिळवली होती. तसेच बारामतीतून २०१४ मध्ये सुप्रिया सुळे यांच्या विरोधात निवडणूक लढविली होती. त्यावेळी त्यांना ४ लाख ५१ हजार ८४३ अशी दुसऱ्या क्रमांकाची मते पडली होती. साधारण एकूण मतांच्या ४२ टक्के मते त्यांना मिळाली होती. सुप्रिया सुळे यांचा विजय लाखांपेक्षा कमी मतांनी झाला होता. त्यावेळी म्हटलं गेले होते. जानकरांनी कमळ हाती घेतलं असतं, त्या चिन्हांवर निवडणूक लढली असती तर चित्र काहीसं वेगळं असतं.

माढा की परभणी, उमेदवारी कुठून?

आता महायुतीचा एक घटक पक्ष म्हणून निवडणूक लढवणार हे त्यांनी जाहीर केलंय. ते कुठून निवडणूक लढवतील याबाबत तर्क वितर्क लढविले जात आहेत. जानकरांनी यापूर्वी माढा आणि परभणीची जागा मविआकडे मागितली होती. माढातून यश मिळू शकतं असा जानकरांचा दावा आहे. त्यांच्या या दाव्याला पुष्टी देणाऱ्या दोन परिस्थिती माढा मतदारसंघात आपल्याला दिसतात. माढा मतदार संघातील एक भाग असलेल्या करमाळा मतदार संघात नारायण आबा पाटील हे आमदार होते. नंतर त्यांचा पराभव झाला ते धनगर समाजाचे. तसेच सांगोला या मतदार संघात गणपतराव देशमुख हे दीर्घकाळ आमदार होते. गणपतराव देशमुख हे देखील धनगर समाजाचे होते. गणपतराव देशमुखांची कारकीर्द ही दैदिप्यमान होती. त्यांच्या नावापुढे एक वलय होते. गणपतराव देशमुखांचे नातू बाबासाहेब देशमुख हे विधानसभेसाठी सांगोल्यातून उत्सुक आहेत. त्यांनाही यश मिळू शकतं असे स्थानिक पत्रकारांचे म्हणणं आहे. समग्र विचार केला तर धनगर हा फॅक्टर माढ्यामध्ये महत्त्वाचा ठरू शकतो. त्यामुळे तो जानकरांना सोईचा आहे त्यामुळे त्यांनी महाविकास आघाडीकडे मागितला होता. पवारांनी ते मान्यही केलं होते.

माढ्याचा तिढा, महादेवाला विडा?

आता जानकर महायुतीत गेल्यानंतर त्यांची अडचण झाली आहे. भाजपने महाराष्ट्राच्या पहिल्या यादीत माढा मतदार संघाचे उमेदवार म्हणून रणजीत नाईक निंबाळकर यांचे नाव घोषित केले आहे. पण माढ्याची जागा नाईक-निंबाळकर यांना देऊ नका यासाठी महायुतीतच रस्सीखेच सुरू आहे. यात प्रामुख्याने तीन नेत्यांचे नाव समोर येत आहे. यात पहिलं नाव आहे, रामरामे निंबाळकर, दुसरं नाव आहे अकलूज बालेकिल्ला असलेले विजयसिंह मोहिते पाटील आणि तिसरे आहे डॉ. तानाजी सावंत. या तिघांना नाईक-निंबाळकर नको आहेत, तर आपल्याला माढ्याची जागा मिळू शकते असे महादेव जानकरांना वाटू शकते.
शरद पवारांशी चर्चा करून फडणवीसांना मिठी, जानकरांची पलटी, मविआला धक्का, परभणीतून लढणार!

परभणीतील समीकरण?

महादेव जानकरांनी दुसरी जागा मविआकडे मागितली होती, ती म्हणजे परभणी. या ठिकाणाहून त्यांना महायुतीतून उमेदवारी मिळू शकते. महाविकास आघाडीतून परभणीची जागा मिळणे शक्य नव्हते. मविआमध्ये सध्या विद्यमान खासदार बंडू जाधव हे उद्धव बाळासाहेब ठाकरे गटात आहे. त्यांना पुन्हा या ठिकाणाहून उमेदवारी मिळण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे या ठिकाणी महादेव जानकरांना संधी तशी फार कमी होती. परभणीत गंगाखेड विधानसभा मतदारसंघात रासपचे रत्नाकर गुट्टे हे आमदार आहेत. तर परभणीतील एक मतदार संघ हा आपला आहे अशी जानकरांना खात्री वाटत आहे. पण ही खात्री वाटून चालत नाही. तसेच परतूर, पाथरी, घनसावंगी, जिंतूर या भागातही धनगर, ओबीसी आणि वंजारी समाजाचे मतदान लक्षणीय आहे. या पैकी जिंतूर हा विधानसभा मतदार संघ भाजपकडे आहे. परभणी हा मविआचा घटक पक्ष असलेल्या उद्धव बाळासाहेब ठाकरे गटाकडे आहे. पाथरी हे काँग्रेसकडे आहे. परतूर हे भाजपकडे आहे. तर घनसावंगी हे शरद पवार यांच्या राष्ट्रवादीकडे आहे. सहा मतदारसंघापैकी महायुतीकडे तीन आणि मविआकडे तीन मतदार संघ आहेत. तसेच विद्यमान खासदार हे ठाकरे गटाचे आहेत. त्यामुळे महायुतीला ही निवडणूक जड जाणार असल्याचे चित्र आहे. अशा परिस्थिती महादेव जानकर यांना रिंगणात उतरविणे महायुतीला सोईचे आहे. तर पराभूत झाले तर तसे खापर जानकरांवर फोडता येईल. पण जर जानकरांनी करिष्मा दाखविला तर त्याचा फायदा भाजपला आपल्या मिशनमध्ये आणखी एक जागा जोडण्यात होणार आहे.

बारामतीसाठी जानकर महायुतीला फायदेशीर

माढा आणि परभणी व्यतिरिक्त जानकरांचा उपयोग बारामतीत अधिक होण्याची शक्यता आहे. हे गणित महायुतीला फायदेशीर ठरणार आहे. बारामतीत धनगर वोटबँक मोठ्या प्रमाणात आहे. इंदापूरचे विद्यमान आमदार दत्ता भरणे हे देखील धनगर आहेत. त्यांनी हर्षवर्धन पाटील यांचा पराभव केला. बारामतीत धनगर फॅक्टर किती महत्त्वाचा आहे. हे पवारांनाही चांगलच ठाऊक आहे. नरेंद्र मोदी पहिल्यांदा पंतप्रधान झाले आणि त्यांचा २०१५ मध्ये बारामती दौरा होता. त्यावेळी शरद पवार यांनी मोदींच्या उपस्थितीत धनगर आरक्षणाचा मुद्दा उपस्थित केला होता. धनगरांना आरक्षण किती गरजेचे आहे हे अधोरेखित केले होते. त्यामुळे पवारांना महादेव जानकर यांना सुरूवातील गळ घातली होती, त्यांना माढाची जागा देऊ करून त्याचा फायदा बारामतीतील धनगर मतदार कसे वळतील याकडे लक्ष केंद्रीत केले होते. पण भाजपने पवारांची ही खेळी वेळीच ओळखली आणि जानकरांना आपल्या बाजूकडे वळविण्यात यश मिळविले.
फडणवीसांचे एका दगडात अनेक पक्षी? जानकरांचं अस्त्र पवारांवरच उलटवणार, बारामतीतून उमेदवारीची शक्यता

महादेव जानकर महायुतीत सामील झाल्यानंतर आता पुन्हा एक वेगळीच चर्चा सुरू झाली आहे. महादेव जानकरच महायुतीचे बारामतीचे उमेदवार असतील. महादेव जानकरांनी २०१४ मध्ये सुप्रिया सुळेंविरोधात मिळविलेली साडे चार लाख मते ही त्यांची जमेची बाजू ठरू शकते. तसेच अजित पवार यांना बारामतीतून घरातूनच होत असलेला विरोध पाहता. जर सुनेत्रा पवार पराभूत झाल्या तर ही नामुष्की पदरात पडू नये यासाठी अजित पवारही या उमेदवारीला पाठिंबा देऊ शकतात. त्या बदल्यात ते इतर मतदारसंघ आपल्या पारड्यात पाडून घेऊ शकतात.

परंतु, महादेव जानकर बारामतीतून निवडणूक लढण्याची शक्यता फार कमी आहे. त्याचं कारण बारामतीत पवारांना धक्का देणं हे भाजपचं 2019 चं स्वप्न पूर्ण करण्याची आता वेळ आली आहे। पवार विरुद्ध पवार सामना घडवून हे करणं शक्य आहे. जानकर बारामतीतून उतरले तर सुप्रिया सुळे यांना ते फायद्याचं ठरले हे भाजप उत्तमरित्या जाणतं. जानकरांनी २०१४ आपलं नशीब आजमावलं होतं पण त्यांना यश आले नाही. दुसरं जानकरांना आपल्या पक्षाच्या चिन्हावर निवडणूक लढवायची आहे. त्यांनी असा हट्ट धरला तर बारामतीत निवडणूक आणि घड्याळ चिन्ह नाही अशी नामुष्की अजित पवार स्वतःहून ओढवून घेणार नाहीत. जर जानकर निवडून आले तर रासपचा खासदार बारामतीतून हे अजित पवारांना रुचणारं नाही. तसेच सुनेत्रा पवारांना अधिकृत उमेदवारी जाहीर झाली नाही, तरी त्यांची तयारी जोरदार सुरू आहे. अशा परिस्थितीत त्यांना खाली बसवून जानकरांना उमेदवारी देण्याची शक्यता फार कमी. अजित पवारांनी आज पत्रकार परिषदेत बोलताना ‘तुम्हाला वाटतो तोच उमेदवार 99 टक्के आहे’.असं म्हणत सुनेत्रा पवारांच्या उमेदवारीचा उल्लेख केलाय.

जानकरांची बारामतीतून चर्चा

महादेव जानकर यांची बारामतीसाठी चर्चा होण्याचे प्रमुख कारण म्हणजे बारामती मतदार संघातील एकूण मतदारांपैकी चार ते साडेचार लाख मते हे धनगर समाजाची आहेत. त्यामुळे ती मते जानकरांना पडू शकतात असे बोलले जात आहे. समजा जानकर बारामतीतून लढले नाही. तरी त्यांच्या महायुतीतील प्रवेशाने बारामतीच्या संभाव्य उमेदवाराला बळ मिळाले आहे. शरद पवारांकडे बारामतीत एकही धनगर नेता नाही. त्यामुळे पवारांनी जानकरांना आपल्या बाजूने करण्याची खेळी केली होती. त्यामुळे अजित पवारांसोबत असलेल्या बारामती मतदार संघातील दत्ता भरणे आणि माढ्यातील उत्तमराव जानकरांना पर्याय देण्याचा प्रयत्न होता. तसेच गेल्या निवडणुकीत गोपीचंद पडळकर हे अजित पवाराविरुद्ध लढण्याने त्यांचाही काहीचा प्रभाव या मतदारसंघात आहे. आता हे तीनही नेते महायुतीसोबत असल्याने त्याचा निश्चित फायदा अजित पवारांना होणार आहे. त्यामुळे जानकरांना महायुतीत घेण्याचा फायदा बारामतीत अजित पवारांना सर्वाधिक होताना दिसत आहे.

महायुतीकडून जानकरांना बारामतीत लढण्याची ऑफर होती. जानकरांनी त्याला ठाम नकार दिला. बोलणी फिस्कटल्यात जमा होतं. तेव्हा मग जानकर पवारांना भेटले आणि धनगर समाजातील ओळखीचा चेहरा आणि प्रभावशाली नेता हातून जायला नको म्हणून महायुतीने जानकरांना माढा आणि परभणीपैकी एक मतदारसंघ देण्याचा निर्णय घेतला. जानकरांचा प्रभाव राज्यातल्या 13 लोकसभा मतदारसंघांवर आहे.

दुसरीकडे राष्ट्रवादी फूट पडल्यानंतर बारामतीतून कोण लढणार यावरून निवडणूक जाहीर होण्यापूर्वीच नणंद-भावजय यांचा संघर्ष सुरू झाला आहे. त्या दोघींमध्ये काही शाब्दिक चकमकी सुद्धा झडल्या आहेत. अशात सुनेत्रा पवार यांनी माघार घेणे म्हणजे पवार विरूद्ध पवार संघर्षात सुप्रिया सुळे यांनी पहिल्या डावात बाजी मारल्याचे चित्र निर्माण होईल. अजित पवारांचा स्वभाव पाहता, आपल्या प्रतिस्पर्ध्याला ते एकही संधी देणे पसंत करत नाहीत. पण महायुतीत महादेव जानकर यांचा प्रवेश केल्यानंतर त्याचा फायदा अजित पवार यांना नक्की होईल, याची तजविज महायुतीच्या नेत्यांनी जानकरांना आपलंसं करून केलेली आहे.

त्यामुळे एकूण चित्र पाहता महादेव जानकर यांना बारामतीची जागा मिळणे तसं कठीणच आहे. जानकरांनीही यंदा बारामतीतून लढायचं नाही असं दिसतंय. तर दुसरीकडे माढ्यात रस्सीखेच सुरू असल्याने परभणी ही जागा सध्यातरी जानकरांच्या पदरात पडू शकते असे चित्र आहे. पण हे आपले अंदाज आहेत. महायुतीत विशेषतः भाजप शेवटच्या क्षणाला काय पत्ते टाकतं आणि धक्कातंत्र अवलंबतं हे घटना घडल्यावरच आपल्याला समजते. तर आता फक्त उमेदवारी अर्ज दाखल होईपर्यंत राजकीय विश्लेषक तर्कवितर्काचे बाण सोडत राहणार आणि त्यातील एखादा बाण योग्य जागी बसला तर आम्ही बोललो होतो, हे सांगायला मोकळे होणार हे मात्र नक्की…