मुंबई, दि. 18 : मुंबईत उद्या होणाऱ्या मुंबई मॅरेथॉनच्या मार्गावरील हवेच्या गुणवत्तेसंदर्भात आवाज फाउंडेशनने काल केलेल्या मॉनिटरिंगसाठी वापरलेली मानके आणि निष्कर्ष सुयोग्य नसून मुंबईतील तसेच मॅरेथॉनच्या मार्गावरील प्रदूषण नियंत्रणासाठी महाराष्ट्र राज्य प्रदूषण नियंत्रण मंडळ (MPCB) आणि मुंबई महापालिकेमार्फत विविध उपाययोजना करण्यात आल्या आहेत, असे पर्यावरण आणि वातावरणीय बदल विभागाच्या प्रधान सचिव विनिता सिंगल यांनी सांगितले. तसेच हवेचा बदलणारा वेग, तापमान, आद्रता अशा विविध घटकांमुळे हवामानाच्या परिस्थितीत बदल होऊ शकतो. त्यामुळे काल केलेल्या मॉनिटरिंगच्या आधारे उद्या होणाऱ्या मॅरेथॉनच्या मार्गासंदर्भात निष्कर्ष काढणे योग्य नाही, असे त्यांनी सांगितले.

आवाज फाउंडेशन काल 17 जानेवारी रोजी टाटा मुंबई मॅरेथॉनच्या मार्गावर आठ ठिकाणी केलेल्या हवेच्या गुणवत्तेच्या निरीक्षणाच्या आधारे प्रदूषणामुळे एथलेटिक्सच्या आरोग्याच्या दृष्टीने हा मार्ग सुरक्षित नाही, असे म्हटले आहे.

या अनुषंगाने स्पष्टीकरण करताना प्रधान सचिव श्रीमती सिंगल म्हणाल्या की, आवाज फाऊंडेशनने टाटा मुंबई मॅरेथॉनच्या मार्गावर काल 17 जानेवारी रोजी आठ ठिकाणी केलेल्या हवेच्या गुणवत्तेच्या निरीक्षणाच्या अनुषंगाने त्यांनी सादर केलेल्या डेटाची वैधता आणि विश्वासार्हता लक्षात घेणे अत्यावश्यक आहे. आवाज फाऊंडेशनने केलेल्या सर्वेक्षणामध्ये Atmos सेन्सर-आधारित हवा गुणवत्ता मॉनिटर्स वापरण्यात आले.  हे सेन्सर-आधारित मॉनिटर्स सूचक डेटा प्रदान करू शकतात, परंतु हवेच्या गुणवत्तेच्या निरीक्षणासाठी केंद्रीय प्रदूषण नियंत्रण मंडळाने (CPCB) स्थापित केलेल्या मानकांचे आणि प्रोटोकॉलचे ते पालन करत नाहीत.  देशभरातील हवेच्या गुणवत्तेच्या डेटाचे सातत्य, अचूकता आणि तुलनात्मकता सुनिश्चित करण्यासाठी CPCB विशिष्ट उपकरणे आणि पद्धती अनिवार्य करते, असे त्यांनी सांगितले.

नॉन-स्टँडर्ड मॉनिटरिंग प्रोटोकॉल

आवाज फाउंडेशनद्वारे वापरलेले Atmos सेन्सर-आधारित मॉनिटर्स हे मंजूर पद्धतींशी संरेखित करत नाहीत. परिणामी, संकलित केलेला डेटा हा नियामक-श्रेणीच्या हवेच्या गुणवत्तेच्या मोजमापांचा प्रतिनिधी मानला जाऊ शकत नाही, असे श्रीमती सिंगल यांनी सांगितले.

हवामानशास्त्रीय परिस्थितीतील तफावत :

प्रधान सचिव श्रीमती सिंगल म्हणाल्या की, वाऱ्याचा वेग, तापमान आणि आर्द्रता यासारख्या हवामानशास्त्रीय परिस्थितीमुळे हवेच्या गुणवत्तेवर खूप प्रभाव पडतो. 17 जानेवारी रोजीची परिस्थिती ही मॅरेथॉन दरम्यान 19 जानेवारी रोजी अपेक्षित असलेल्या परिस्थितीपेक्षा लक्षणीय भिन्न असू शकते.  परिणामी, संकलित केलेला डेटा हा इव्हेंट दरम्यान वास्तविक हवेच्या गुणवत्तेची परिस्थिती प्रतिबिंबित करत नाही.

तात्कालिक आणि अवकाशीय घटकांचा प्रभाव :

17 जानेवारी 2025 रोजी केलेल्या निरीक्षणाच्या वेळी उपस्थित क्रियाप्रक्रिया आणि उत्सर्जन हे मॅरेथॉनच्या दिवशीच्या घटकांशी संरेखित होऊ शकत नाहीत.  रहदारीचे प्रमाण, बांधकाम आणि प्रदूषणाचे इतर स्थानिक स्त्रोत यासारखे घटक लक्षणीयरीत्या बदलू शकतात, जे मॅरेथॉन दिवसाच्या परिस्थितीसाठी मॉनिटरिंग डेटाची प्रासंगिकता मर्यादित करतात, असे त्यांनी सांगितले.

मॅरेथॉन डे एअर क्वालिटी मॉनिटरिंगसाठी प्रोटोकॉल :

TATA मुंबई मॅरेथॉनचा ​​एक भाग म्हणून, अचूक आणि कृती करण्यायोग्य डेटा सुनिश्चित करण्यासाठी CPCB मानकांचे पालन करून नियामक-श्रेणीच्या हवेच्या गुणवत्तेचे निरीक्षण केले जाते.  मॅरेथॉन दरम्यान हवेच्या गुणवत्तेची सर्वसमावेशक समज प्रदान करून हे निरीक्षण रीअल-टाइम परिस्थिती आणि इव्हेंट-विशिष्ट घटकांचा विचार करते.

ऍथलेट्स आणि उपस्थितांचे आरोग्य आणि सुरक्षा हे सर्वोच्च प्राधान्य

TATA मुंबई मॅरेथॉनमधील सहभागी होणारे ऍथलेट्स आणि उपस्थितांचे आरोग्य आणि सुरक्षा हे सर्वोच्च प्राधान्य आहे. हवेच्या गुणवत्तेचे मूल्यांकन करण्यासाठी आणि असत्यापित किंवा गैरमानक पद्धतींमधून निष्कर्ष काढणे टाळण्यासाठी मंजूर आणि प्रमाणित स्त्रोतांकडून मिळालेल्या डेटावर अवलंबून राहण्याचे आवाहन श्रीमती सिंगल यांनी केले आहे.

याशिवाय महाराष्ट्र प्रदूषण नियंत्रण (MPCB) ने मुंबई शहरातील वायू प्रदूषण कमी करण्यासाठी सातत्याने विविध प्रयत्न केले आहेत. मॅरेथॉनसाठी MPCB ने मुंबई महापालिकेला मॅरेथॉन मार्गावरील रस्त्यांची स्वच्छता करणे, तसेच शनिवार संध्याकाळपासून साफसफाई न करण्याची आणि मार्गावरील बांधकामासाठी  नियमांच्या पूर्ण पालनाची खात्री करण्याच्या सूचना दिल्या आहेत.  शिवाय, ⁠MPCB आज संध्याकाळी 6 वाजल्यापासून हवेच्या गुणवत्तेवर लक्ष ठेवण्यासाठी 8 वायू गुणवत्ता मॉनिटरिंग मोबाईल व्हॅन ठेवेल, असे श्रीमती सिंगल यांनी सांगितले.