कुणाल लोंढे, पनवेल : कधी स्ट्रॉबेरीचा यशस्वी प्रयोग, तर कधी सर्वाधिक भातपीक स्पर्धेत जिल्ह्यात बाजी मारणारे पनवेलचे प्रगतशील शेतकरी सज्जन पवार यांनी यंदा आपल्या शेतीत नवा प्रयोग करण्याचे ठरविले आहे. इस्रायली पद्धतीने अतिघन आंबालागवड करून कमी जागेत जास्त उत्पन्न मिळविण्यासाठी हा आगळावेगळा प्रयोग केला आहे. प्रकल्पबाधित पनवेलमध्ये शेतीक्षेत्र लोप पावत चालले असताना पवार यांनी केलेल्या प्रयोगाचे सर्वत्र कौतुक होते आहे.
पनवेल तालुक्यातील कानपोली गावचे प्रगतशील शेतकरी सज्जन पवार शेतीत वेगवेगळे प्रयोग करण्यासाठी पनवेलमध्येच नव्हे तर जिल्ह्यात प्रसिद्ध आहेत. यंदा त्यांनी त्यांच्या वावंजे येथील निताळे गावात असलेल्या एक एकर शेतीत आंबालागवड केली आहे. ही आंबालागवड भारतीय पद्धतीची नसून अतिघन इस्रायली प्रकारची आहे. एकरी ४५० रोपे लावून कमी जागेत जास्त उत्पादन मिळविण्यासाठी त्यांनी हा प्रयोग केला आहे. एका ओळीत सात फूट अंतरावर एक झाड आणि दोन ओळींत १२ फुटांचे अंतर अशा पद्धतीने ४५० झाडांची लागवड करण्यात आली आहे. केसर जातीच्या आंब्याची लागवड इस्रायली तंत्रज्ञानात परवडणारी असते म्हणून या आंब्याची निवड केल्याचे पवार सांगतात. या तंत्रज्ञानात लागवडीनंतर छाटणी महत्त्वाची असते. पहिली छाटणी ४५ दिवसांत करावी लागते, त्यानंतर झाडांची उंची नियंत्रणात राहाणे गरजेचे असल्याने दोन वर्षे झाडांची छाटणी करावी लागते. त्यामुळे झाडाचा आकार गोलाकार होऊन उंची १० फुटांपेक्षा जास्त वाढू द्यायची नसते. भारतीय पद्धतीने केलेल्या आंबालागवडीपेक्षा शेकडो पटींनी फायदा या इस्रायली तंत्रज्ञानात होत असल्यामुळे हा प्रयोग करण्याचा प्रयत्न केला असल्याचे पवार यांचे म्हणणे आहे.
पनवेल तालुक्यातील कानपोली गावचे प्रगतशील शेतकरी सज्जन पवार शेतीत वेगवेगळे प्रयोग करण्यासाठी पनवेलमध्येच नव्हे तर जिल्ह्यात प्रसिद्ध आहेत. यंदा त्यांनी त्यांच्या वावंजे येथील निताळे गावात असलेल्या एक एकर शेतीत आंबालागवड केली आहे. ही आंबालागवड भारतीय पद्धतीची नसून अतिघन इस्रायली प्रकारची आहे. एकरी ४५० रोपे लावून कमी जागेत जास्त उत्पादन मिळविण्यासाठी त्यांनी हा प्रयोग केला आहे. एका ओळीत सात फूट अंतरावर एक झाड आणि दोन ओळींत १२ फुटांचे अंतर अशा पद्धतीने ४५० झाडांची लागवड करण्यात आली आहे. केसर जातीच्या आंब्याची लागवड इस्रायली तंत्रज्ञानात परवडणारी असते म्हणून या आंब्याची निवड केल्याचे पवार सांगतात. या तंत्रज्ञानात लागवडीनंतर छाटणी महत्त्वाची असते. पहिली छाटणी ४५ दिवसांत करावी लागते, त्यानंतर झाडांची उंची नियंत्रणात राहाणे गरजेचे असल्याने दोन वर्षे झाडांची छाटणी करावी लागते. त्यामुळे झाडाचा आकार गोलाकार होऊन उंची १० फुटांपेक्षा जास्त वाढू द्यायची नसते. भारतीय पद्धतीने केलेल्या आंबालागवडीपेक्षा शेकडो पटींनी फायदा या इस्रायली तंत्रज्ञानात होत असल्यामुळे हा प्रयोग करण्याचा प्रयत्न केला असल्याचे पवार यांचे म्हणणे आहे.
त्र्यंबकेश्वरचे निवृत्त कृषी विस्तार अधिकारी आणि प्रगतशील शेतकरी जनार्दन वाघेरे यांच्या मार्गदर्शनाखाली ही लागवड करण्यात आली आहे. याच्या अभ्यासासाठी पवार यांनी नाशिक येथे जाऊन माहिती घेतल्यानंतर प्रयोग केला आहे. सज्जन पवार यांचे कुटुंबीय अमोल पवार, प्रशांत पवार यांच्या सहकार्याने त्यांनी तालुक्यात पहिल्यांदाच स्ट्रॉबेरीचा यशस्वी प्रयोग केला होता. त्यानंतर त्यांनी इस्रायली पद्धतीने बायोफ्लोक पद्धतीने फिशफार्मिंगचा प्रयोग केला. याशिवाय सर्वाधिक भातपीक स्पर्धेत जिल्ह्यात दुसरा क्रमांकही पटकावला आहे. त्यांच्यासोबत सागर सांगाडे यांनीही घन प्रकारची आंबा लागवड केली आहे.
इस्रायली पद्धतीने आंबालागवड केली तरी शेतकऱ्यांना मेहनत तेवढीच आहे, परंतु उत्पन्नाचा विचार केल्यास गुंठ्याला ४० झाडांमधून एका झाडामागे एक हजार रुपये उत्पन्न अपेक्षित धरले तरी केवळ ४० हजार रुपये उत्पन्न मिळते, परंतु इस्रायली पद्धतीत एकरी ४५० झाडांप्रमाणे अनेक पटींनी उत्पादन मिळू शकते. म्हणून हा प्रयोग करण्याचा प्रयत्न केला आहे.- सज्जन पवार, प्रगतशील शेतकरी