गेल्या काही वर्षांत पुण्याच्या हवेतील अतिसूक्ष्म धूलिकणांमध्ये (पार्टिक्युलेट मॅटर २.५) झालेली वाढ चिंताजनक आहे. अतिसूक्ष्म धूलिकण श्वसनावाटे थेट फुफ्फुसांपर्यंत जात असल्याने त्यांचे वाढते प्रमाण नागरिकांच्या आरोग्याच्या दृष्टीने धोकादायक आहे. थंडीत हवेची गुणवत्ता ढासळणे हे पुण्यासाठी नवे राहिलेले नाही. दर वर्षी अतिसूक्ष्म धूलिकणांमध्ये वाढ होत आहे. यंदा थंडीची सुरुवात होऊन आठवडाही उलटत नाही, तोच वायू प्रदूषणात वाढ झाली आहे. भारतीय हवामानशास्त्र विभागाकडून (आयएमडी) ‘अर्ली वेदर सिस्टीम’च्या मदतीने शहराच्या विविध भागांतील हवेच्या गुणवत्तेच्या नोंदी दररोज घेतल्या जात आहेत.

पूर्वी हिवाळ्यात पुण्यातील हवेच्या गुणवत्तेची नीचांकी श्रेणी तिसऱ्या पातळीपर्यंत म्हणजेच धोकादायक श्रेणीपर्यंत खाली येत असे. गेल्या वर्षी पुण्याने अतिधोकादायक पातळी गाठली. यंदाही हे चित्र अनुभवायला मिळणार असल्याचे अभ्यासक सांगत आहेत. शहराच्या चौफेर सुरू असलेले बांधकाम प्रकल्प, रस्त्यांची आणि मेट्रोची विकासकामे, सार्वजनिक ठिकाणी सर्रास जाळला जाणारा कचरा, वाहनांमधून बाहेर पडणाऱ्या प्रदूषकांमुळे प्रदूषणात वाढ झाली आहे. यामध्ये मध्यवर्ती पुण्याबरोबरच कात्रज, हडपसर, शिवाजीनगर, वाकड, हिंजवडीचाही समावेश होतो. परिणामी गेल्या सर्वाधिक हवा प्रदूषण असलेल्या प्रमुख शहरांच्या यादीत आता पुणे आणि पिंपरी-चिंचवडचा समावेश झाला आहे.
दुश्मनी जम कर करो लेकिन…, ‘थोरात-विखे’ वादावर बाळासाहेब थोरात यांचा चिमटा, काय म्हणाले?
थंडीत प्रदूषण जास्त का?
थंडीत हवा जड असल्याने ती वातावरणात उंच जात नाही. या काळात विविध माध्यमांतून होणारे घातक वायूंचे उत्सर्जन, सूक्ष्म, अतिसूक्ष्म धूलिकण वातावरणात राहतात. त्यामुळे हिवाळ्यातील चार महिन्यांत हवा प्रदूषणात वाढ नोंदवली जाते. पावसाळ्यात प्रदूषके आणि धूलिकण पाण्यात वाहून जातात. उन्हाळ्यात हवा हलकी असल्याने प्रदूषके वातावरणात उंचावर जातात. त्यामुळे पावसाळ्यात आणि उन्हाळ्यात हवेच्या प्रदूषणात घट होते.
अभिमानास्पद! हैदराबादची ही महिला सौदीत चालविणार मेट्रो; धाकटी बहीण अन् पतीही मेट्रोसेवेत कार्यरत
प्रदूषणाचा परिणाम काय ?
■ हवेतील सूक्ष्म, अतिसूक्ष्म धूलिकण (पार्टिक्युलेट मॅटर २.५ आणि पीएम १०) कार्बन डाय ऑक्साइड, सल्फर ऑक्साइड, नायट्रोजन ऑक्साइड, कार्बन मोनॉक्साइड यांमुळे हवा प्रदूषित होते.
■ वाहनांच्या धुरामुळे नायट्रोजन, सल्फर, कार्बन हे घटक हवेत मिसळतात. त्यामुळे डोळे चुरचुरणे, घसा दुखणे, त्वचेचे आजार होतात.
■ हृदयविकार, अस्थमा, नैराश्य, चिडचिड, अस्वस्थता आणि इतर श्वसनाचे आजारही बळावतात.
महाराष्ट्राच्या अदानीकरणाचा घाट; सोलापुरात उद्धव ठाकरेंची भाजपवर घणाघाती टीका
पुण्यात रविवारी (१० नोव्हेंबर) सायंकाळी नोंदवलेली हवेची गुणवत्ता
पंचवटी, पाषाण ९७ (समाधानकारक)
कात्रज डेअरी १२३ (मध्यम)
शिवाजीनगर १२५ (मध्यम)
कर्वे रस्ता १३३ (मध्यम)
हडपसर १३८ (मध्यम)
निगडी १३९ (मध्यम)
आळंदी १५८ (मध्यम)
भूमकर चौक १८२ (वाईट)
वाकड १८३ (वाईट)
गवळीनगर (पिंपरी) २२० (वाईट)
सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठ चौक २३६ (वाईट)
थेरगाव (पिंपरी) २७१ (वाईट)
(स्रोत : भारतीय हवामानशास्त्र विभाग, अर्ली वेदर सिस्टीम)

हवेच्या गुणवत्तेचे निकष
० ते ५० पर्यंत – निर्धाक
५१ ते १०० समाधानकारक
१०१ ते २०० मध्यम
२०१ ते ३०० वाईट
३०० पेक्षा जास्त अतिवाईट