राजीव गांधी प्राणी संग्रहालयामध्ये ‘सेंट्रल झू अॅथॉरिटी’च्या मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार काम होत नसल्याचे आढळल्याचा दावा या प्रकरणाची चौकशी करणारे सहायक वनसंरक्षक आशुतोष शेंडगे यांनी केला आहे. ते म्हणाले, ‘तपासणीदरम्यान अनाथालयात उपचारांसाठी आलेल्या वन्यप्राण्यांचे परवानगीशिवाय संग्रहालयामध्ये आदान-प्रदान झाले होते. या संदर्भात कुठलेही दस्ताऐवजही आढळले नाही. अनाथायलयात दाखल झालेले वन्यप्राणी आणि निसर्गात सोडलेल्या वन्यप्राण्यांच्या नोंदीमध्ये तफावत, अनियमितता आढळली.’ ‘वन विभागाने उपचाराकरीता तात्पुरत्या स्वरूपात दिलेले प्राणी नैसर्गिक अधिवासात मुक्त न करता त्यांचे प्रजनन होईपर्यंत बंदिस्त ठेवण्याचा गंभीर प्रकार निदर्शनास आला आहे. आक्षेपार्ह मुद्द्यांवर स्पष्टीकरण देण्यासंदर्भात केलेल्या पत्रव्यवहारावर त्यांच्याकडून आलेला खुलासा कायदेशीर बाबीस धरून नव्हता. सगळ्या घडामोडींचा विचार करून आम्ही कायदेशीर प्रक्रियेचा निर्णय घेतला,’ असे शेंडगे यांनी सांगितले.
गुन्हा दाखल करण्याची मागणी कात्रज येथील राजीव गांधी प्राणीसंग्रहालय आणि भारतीय सर्पविज्ञान संस्थेतर्फे चालविण्यात येणाऱ्या वन्यप्राणी उपचार केंद्रातील कामकाजाबद्दल मानद वन्यजीव रक्षक आदित्य परांजपे यांनी एप्रिल महिन्यात तक्रार दाखल केली होती. अनाथायलात उपचारांसाठी आलेले बहुतांश वन्यप्राणी हे संरक्षित वर्गातील (शेड्यूल एक) असून त्यांची व्यवस्थित देखभाल होत नसल्याचा आक्षेप नोंदवला होता. या प्रकरणी चौकशी करून जबाबदार असणाऱ्यांविरुद्ध वन्यजीव संरक्षण अधिनियम १९७२च्या कलामानुसार कारवाई करावी, अशी परांजपे यांची मागणी होती. या प्रकरणाची दखल घेऊन पुण विभागाच्या मुख्य वनसंरक्षकांनी चौकशीचे आदेश दिले होते. यानंतर गुन्हा दाखल झाला.
वनाधिकाऱ्यांच्या सहभागातून नेमलेल्या समितीने अनाथयालयाची पाहणी करून तेथील कामकाजात अनेक त्रुटी आढळल्याचा अहवाल सादर केला होता. दरम्यान, भारतीय सर्पविज्ञान संस्थेने अनाथालयाचे कामकाज सांभाळणे शक्य नसल्याचे पत्र उद्यान विभागाला दिल्याने जुलै आणि ऑगस्ट महिन्यात वन विभागाने तेथील वन्यप्राणी टप्प्याटप्याने स्वत:च्या ताब्यात घेतले. मात्र, तपासणी अहवालाच्या अवलोकनानुसार राजीव गांधी प्राणी संग्रहालयाने अनेक नियमांचे उल्लंघन केल्याचे स्पष्ट झाले. त्यामुळे वन विभागाने आक्षेपार्ह कामांवर बोट ठेवत राजीव गांधी प्राणिसंग्रहालयाचे संचालक डॉ. राजकुमार जाधव यांच्यावर गुरुवारी वन्यजीव संरक्षण अधिनियम १९७२चे कलम २ (१६-ग ), ९, ३९, ५१ अन्वये गुन्हा दाखल केला.
राजीव गांधी प्राणिसंग्रहालय प्रशासनाने अनाथालयात उपचारांसाठी आलेल्या संरक्षित वर्गातील चौशिंगा आणि तरस या वन्यप्राण्यांना वन्यजीव संरक्षण कायद्याचे उल्लंघन करून, परवानगीशिवाय पर्यटकांसमोर पिंजऱ्यात प्रदर्शनासाठी ठेवले, अवैधरीत्या त्यांचे प्रजनन केले. वन्यप्राण्यांच्या नोंदीमध्ये तफावत आढळल्याने आम्ही प्राणिसंग्रहालयाच्या संचालकांवर गुन्हा दाखल केला आहे. पुढील तपास सुरू आहे, असे पुणे वन विभागाचे सहायक वनसंरक्षक आशुतोष शेंडगे यांनी सांगितले आहे. राजीव गांधी प्राणीसंग्रहालयाचे संचालक राजकुमार जाधव म्हणाले की, आम्ही प्राणिसंग्रहालयात चौशिंगा आणि तरस लोकांसमोर प्रदर्शनासाठी ठेवले नव्हते. या प्राण्यांचे खंदक अद्याप तयार नाही. या प्रकरणी आम्ही वन विभागासमोर आमची बाजू मांडणार आहोत.
दोन वर्षांपूर्वी कर्ज घेतले होते; पैशासाठी सावकार त्रास द्यायचा, कंटाळून महिलेने उचललं टोकाचं पाऊल
वन विभागाने केलेले दावे…
उपचार सुरू असलेले वन्यप्राणी ठेवले पर्यटकांच्या प्रदर्शनासाठी परवानगीशिवाय वन्यप्राण्यांचे प्रजनन
मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार काम होत नसल्याचा दावा वन्यप्राण्यांच्या नोंदीमध्ये तफावत
अनियमितता उपचारांसाठी आलेल्या वन्यप्राण्यांचे परवानगीशिवाय संग्रहालयामध्ये आदान-प्रदान