• Mon. Nov 25th, 2024
    गौरी पूजनाची अनोखी प्रथा; गणपतीला शाकाहारी नैवेद्य तर गौरीला मांसाहारी नैवेद्यची प्रथा

    सिंधुदुर्ग: गणेशोत्सवात बाप्पाच्या आगमनानंतर सर्वाना वेध लागतात ते गौरी आगमनाचे, कोकणात जशा प्रत्येक सणाला वाडीवाडित, गावा-गावात वेगवेगळ्या प्रथा, रूढी पहायला मिळतात तशा गौरीच्या ही वेगवेगळ्या प्रथा आहेत. तळकोकणात आजही गौरीचे पूजन हे पारंपारिक पद्धतीनेच केले जाते. प्रतीकात्मक गौरी आणताना जंगली पाच छोटी रोपटे आणून त्यांची विहिरीवर प्रथम पूजा केली जाते. त्यानंतर त्या पाच ही वनस्पती गौरी म्हणून कलशात घालून वाजत गाजत डोक्यावरून घरी आणली जाते. यावेळी कलश डोक्यावर असणाऱ्या महिलेच्या तोंडात पाणी असते. जे तिने घरी गौरीचे पूजन होईपर्यंत तोंडात तसेच ठेवायचे असत. कलश असणाऱ्या महिलेने काही झाले तरी मागे वळून पहायच नसते, अशी तळकोकणात अनोखी प्रथा आहे.

    त्यानंतर घरी हळद लावलेल्या पाण्यावरून त्या महिलेने चालत येऊन बाप्पाच्या शेजारी तो कलश म्हणजेच गौरी आणून ठेवायची असते. त्यानंतर पुन्हा एकदा घरातील सर्व मंडळी गौरीची पूजा करतात. दुपारी या गौरीला गोड नेवैद्य दाखवला जातो.दुसऱ्या दिवशी गौरीला माहेरवासीन मानुन अलंकार घालून सजवले जाते. त्यावेळी तिला मटणाचा नेवैद्य दिला जातो.अर्थात तळकोकणात ही सर्वत्र वेगवेगळ्या प्रथा,परंपरा जोपासल्या जातात. हेच तर कोकणच्या गणेशोत्सवाचे वैशिष्ट्य आहे.

    आज तळकोकणात पारंपरिक पद्धतीने गौरी पूजन करण्यात आले. सुंदर मुखवटाधारी गौरीच्या प्रतिमेला सालंकृत नटवले जाते. गौरीला विविध प्रकारच्या दागदागिन्यांनी नटवले तरी गौरीचा शृंगार हा काकडीच्या फुलांच्या हारा शिवाय पूर्ण समजला जात नाही. केवळ तळ कोकणात गौरीच्या पुढ्यात वसा देण्याचा विधी केला जातो. पाच प्रकारच्या वनस्पतीची पाने यामध्ये काकडी , भोपळा ,पडवळ,करांदे आणि चिना या फळभाज्या आणि कंदमुळे यांची पाने असतात. त्यावर पाच प्रकारचे जिन्नस रचून हा प्रतिकात्मक ओवासा अर्थात वसा घरातील वडीलधारी मंडळी पुढील पिढीला देतात. यात घराण्याच्या रूढी,परंपरा, चालीरीती पुढील पिढीला देण्याची भावना असते. गौरी पूजनासाठी औषधी वनस्पतींचा वापर केला जातो हे विशेष. गणेशला संपूर्ण शाकाहारी नैवद्य दाखवला जातो तर कोकणात काही ठिकाणी मात्र माहेरवाशीण आलेल्या गौरीला मासांहारी सागोती वडे याचा नैवेद्य दाखवला जातो.

    गौरीचे विधिवत पूजन केल्यानंतर गणपती विसर्जनावेळी गौरीचे विसर्जन करण्यात येते.माहेरवाशीण असलेल्या गौरीला निरोप देण्यासाठी सुहासिनी काहीशा उदास असतात. कारण माहेरवाशिणची सुख दुःख ते आपल्या लाडक्या गौरीलाच कथन करत असतात. सर्वांना आणि संपूर्ण कुटुंबाला सुखी करण्याचे गाऱ्हाणे करून गौरी विसर्जनला निघते. गौरीचे विसर्जन प्रतिकात्मक पारंपरिक पद्धतीने केले जाते. पाच औषधी वनस्पती यामध्ये हळद ,तुळस,आघाडा,लाल माठ, तेरडा याची रोपे एका रवळीमध्ये ठेवून बसवलेल्या गौरीचे विसर्जन विहिरीच्या काठी केले जाते. शेणाने सडा करून विधिवत ही रोपे तिथे ठेवली जातात तर काही ठिकाणी ही रोपे विहिरीमध्ये सोडली जातात. यावेळी गौरीचा आवडता पालेभाजी आणि भाकरीचा प्रसाद सर्वांना दिला जातो. गौराई मायकडून पुढील वर्षी लवकर येण्याचे वचन घेत महिला गौरीचा निरोप घेतात.

    Leave a Reply

    Your email address will not be published. Required fields are marked *

    You missed